Xét nghiệm double test và triple test trong sàng lọc dị tật thai nhi

Hiện nay có nhiều phương pháp hỗ trợ cho việc chẩn đoán trước sinh chính xác, ít xâm lấn. Phương pháp siêu âm kết hợp xét nghiệm sàng lọc huyết thanh mẹ là hai công cụ phổ biến.

Năm 1972, Jim Macri là người đầu tiên trong lĩnh vực sàng lọc từ huyết thanh mẹ để phát hiện thai dị tật. Năm 1990 trong chương trình sàng lọc của Mỹ việc định lượng AFP trong huyết thanh mẹ được chuẩn hóa để áp dụng sàng lọc cho các thai phụ từ 15-20 tuần thai.

Trong sàng lọc trước sinh, xét nghiệm huyết thanh mẹ định lượng các chỉ số: PAPP-A, fbhCG, AFP, hCG, uE₃, inhibin A. Doube test là xét nghiệm định lượng 2 nồng độ fbhCG và PAPP-A, Triple test hay còn gọi là 3 test (AFP+ hCG+ uE₃), Quadruple test là bộ 4 test (AFP+ hCG+ uE₃+ inhibin A). Các xét nghiệm máu của người mẹ sau đó được hiệu chỉnh bằng phần mềm ứng dụng chuyên biệt thông qua các yếu tố tuổi thai phụ, cân nặng, chiều cao thai phụ, tuổi thai, chiều dài đầu mông thai nhi, độ mờ da gáy trên siêu âm, kết quả phần mềm chuyên dụng sẽ tính ra nguy cơ mắc hội chứng. Các hội chứng thường gặp là: Down (Trisomy 21), Edward (Trisomy 18) hoặc Patau (Trisomy 13)  gây thiểu năng trí tuệ, dị tật cơ quan tiêu hóa, tim mạch, dị tật ống thần kinh, sứt môi, dị tật tay, dị tật chân… Theo kết quả nghiên cứu Crandall B. F. và cộng sự ở Mỹ (1993-2000). Morssin K. L. P. Netherlands 1995, Spencer K. 1999-2000 ở Anh. Các tác giả đều thống nhất kết quả:

• Hội chứng Down: AFP giảm, bhCG tăng, uE₃ giảm.
• Trisomy 18: AFP, bhCG, uE₃ giảm
• AFP tăng trong dị tật ống thần kinh, nứt đốt sống

Double test cho phép phát hiện được trên 75% trường hợp Edward (Trisomy 18). Nếu kết hợp thêm đo độ mờ da gáy trên siêu âm sẽ cho phép phát hiện tới 90% trường hợp. Theo Wald và cs nghiên cứu năm 1999 khi kết hợp chiều dày da gáy + Double test thì tỷ lệ phát hiện thai Down lên đến 85% với tỷ lệ dương tính giả 5%, và tỷ lệ phát hiện có thể lên tới 90% với tỷ lệ dương tính giả 9%.

 Đối với Triple Test xét nghiệm nồng độ AFP, uE3 và freeBeta hCG trong huyết thanh máu mẹ cho phép phát hiện 70% trường hợp Edward (Trisomy 18).

Chỉ định Double test, Triple test:

Tất cả các sản phụ đều nên làm xét nghiệm Double test và Triple test. Đặc biệt là những người có nguy cơ cao như:

•  Tuổi trên 35.
•  Đã từng sảy thai/thai chết lưu không rõ nguyên nhân.
•  Đã từng mang thai/sinh con có các dị tật di truyền.
•  Tiền sử gia đình có người sinh con dị tật.
•  Đái tháo đường, hút thuốc lá.
•  Đang sử dụng thuốc hoặc hóa chất có thể gây nguy hại cho thai
•  Nhiễm virus trong quá trình mang thai.
•  Có tiếp xúc với phóng xạ
• Có các biểu hiện hoặc nghi ngờ bất thường trên kết quả siêu âm

Thời điểm làm test sàng lọc

* Sàng lọc ở 3 tháng đầu thai kỳ

• Thường được làm từ tuần thai 10 – 13 tuần 6 ngày.
• Siêu âm để đo khoảng mờ gáy, chiều dài đầu mông (xác định tuổi thai).
• Sàng lọc ở huyết thanh mẹ: Double test (định lượng PAPP- A, fbhCG)
• Với ngưỡng khoảng mờ gáy > 3mm, kết hợp PAPP-A giảm, fbhCG tăng là những thai nguy cơ cao có hội chứng Down.

* Sàng lọc 3 tháng giữa thai kỳ

• Thường được làm tuổi thai từ 15-22 tuần,
• Xét nghiệm Triple test được thực hiện tốt nhất ở khoảng tuần thai thứ 16 – 18. Tuy nhiên, xét nghiệm có thể sử dụng trong giai đoạn tuổi thai 3 tháng giữa là: Double test (AFP+ hCG), Triple test (AFP+ hCG+ uE₃), hay test bộ 4 (AFP+ hCG+ uE₃+ inhibin A).

Khi kết hợp các test sàng lọc ở huyết thanh mẹ sẽ tăng tỷ lệ phát hiện các bệnh lý thai nhi (gọi là test lồng ghép- intergated test)

Sử dụng test lồng ghép kết hợp ở 3 tháng đầu và 3 tháng giữa đã tăng được tỷ lệ phát hiện bệnh lý thai nhi cao hơn so với một test đơn độc nào khác.

                                  Bảng: Tỉ lệ % phát hiện hội chứng Down được phát hiện